Laat ik beginnen met R-. Hieronder verstaan we dat je de “druk” weg neemt zodra het paard doet wat je vraagt.

• Druk in de zin van: verhoog je fases bij geen reactie, is dan wel wetenschappelijk bewezen maar m.i. pedagogisch niet verantwoord. Het heeft geen zin om iets alsmaar luider te gaan roepen als het paard de taal niet eens kent. Wanneer je bovendien naar de verhouding prestatie/stress kijkt, is er een hoogtepunt van maximale prestatie voor een bepaald niveau van “stress”, waarbij stress niet negatief hoeft te zijn. Want een inspanning vergt nu eenmaal een bepaalde spanning van je lichaam en geest. Voorbij dit punt, kan je meer druk leggen, maar de prestatie vermindert zienderogen. De reden is dat zowel paard als trainer de controle verliezen. De drukverhogende fases zijn dus op termijn contraproductief. En dan heb ik het nog niet gehad over het mentale effect ervan op het paard.
• Druk in de zin van: ik nodig je uit, ik begeleid je in de richting, daar is m.i. niets mis mee. Druk hoort naar mijn mening niet negatief te zijn. Het kan ook uitnodigend zijn. Een arm om iemand leggen om hem uit te leggen met je mee te wandelen wanneer die initieel je vraag niet begrijpt, is ook druk. Directe druk. Maar die voelt daarom niet negatief aan.

Het moeilijke van deze laatste methode is dat het veel geduld, timing, feeling en zelfcontrole vergt. Mensen verliezen nu eenmaal snel hun geduld en bezwijken snel aan de verleiding van meer druk.

Verder wil iedereen wel eens graag in de bloemetjes gezet worden of wat extra’s ontvangen voor die extra moeite of prestatie.

Tenslotte en misschien wel de belangrijkste bedenking die ik hierbij graag maak, is dat deze tweede methode (en de eerste nog meer uiteraard) enige diepgang mist, omdat het nog steeds een externe motivator is.
Het paard doet iets voor een externe factor, voor de komende gevolgen: de uitnodigende druk die verdwijnt.

Je geeft je paard iets bij het juiste antwoord. Het schoolvoorbeeld hiervan is clickertraining waarbij de bridge (de klik) betekent dat de beloning komt, meestal voer.

Het is een uiterst aangename trainingsmethode waarbij de ontvanger, het paard, bepaalt wat de beloning is en voornamelijk zal dat voer zijn.

Ook hier maak ik graag een aantal bedenkingen om even bij stil te staan.

– Voor mij persoonlijk zegt het in eerste instantie iets over hoe je de relatie ziet met je paard (let op, ik gebruik zelf ook wel eens R+, maar anders). Een veel gehoorde stelling is: ik ontvang ook graag iets als ik ga werken. Wel, die zin zegt eigenlijk alles. Je ziet je relatie als eentje waar je paard voor je “werkt”. Hij wil dus iets van jou ontvangen. Daar is zeker niets mis mee, maar persoonlijk voel ik me daar niet zo prettig bij. Ik heb nu eenmaal nog steeds het idyllische beeld van dat kleine meisje dat een werkelijk diepgaande band heeft met haar paard, zonder dat er een buideltasje aan haar lijf hangt.

Als ik mijn relatie met het paard dan toch een naam zou moeten geven en dus antropomorfiseer (vermenselijk), dan komt die het meest in de buurt van ouder/opgroeiend kind denk ik. We hebben een verantwoordelijkheid en nemen beslissingen voor het paard. Er zijn ook regels, want een paard is nu eenmaal geen mens en weegt 600kg en we houden rekening met zijn persoonlijkheid en natuur. Stilaan begrijpen we elkaar beter en dan spreek je misschien wel eerder van een ietwat aparte vriendschapsrelatie.

Hoe dan ook, in mijn visie is dat samen dingen doen de beloning is. Mijn aanwezigheid op zich is bevredigend en geeft voldoening en vice versa. Het samen zijn, dat is waar het om draait.

– Verder merk ik dat weinigen eigenlijk echt weten wat clickertraining inhoudt. Degenen die echt goed zijn in het clickeren gaan echter chainen en backchainen, mooi om zien. De realiteit heeft me echter al getoond dat slechts weinigen, ook zogenaamde professionele clickertrainers, dit veel te weinig toepassen, niet uit de methode halen wat ze kan bieden en voor het minste constant voer aan het geven zijn.

– Om het paard uit te leggen wat je van hem wil wordt doorgaans vaak eerst dan gebruik gemaakt van lichte druk (de R- die uitnodigend is zoals hierboven uitgelegd) en dat ga je dan bekrachtigen, positief belonen en verder vorm geven.

– Daar waar mijn eerste twee bedenkingen eerder louter persoonlijk zijn, is deze wetenschappelijk. De valkuil van R+ is namelijk dat het eveneens een extrinsieke motivator is en eentje die werkt op dopamine, je geluksgevoel. Je hebt een contract gemaakt met het paard en telkens hij een juist antwoord geeft, krijgt hij voer en dat brengt dopamine met zich mee. Meer nog, de verwachting van het snoepje gaat op termijn al de dopamine vrijgeven. Het paard doet het voor het voer. Hij zegt: was dit goed genoeg voor een snoepje? Nee, nog niet, wacht ik probeer het nog eens. Dopamine is fijn, maar er zijn nog andere hormonen en neurotransmitters die hierbij (R+) niet van toepassing zijn en nochtans een heel belangrijke rol kunnen spelen (o.a. zij die ervoor zorgen dat een moeilijke oefening minder moeilijk aanvoelt bv endorfines, noradrenaline, serotonine, enzovoort).

Zowel de uitnodigende R- als de R+ hebben dezelfde lacune wetenschappelijk gezien: beiden blijven extrinsieke motivators.

Het eerste gevaar daarin bestaat dat je vroeg of laat de grens tegen komt: een bepaalde moeilijke beweging dat het paard niet zal willen uitvoeren, ondanks de hoge R- of R+.

Maar het grootste gevaar wetenschappelijk gezien is dat wanneer je extrinsiek gaat belonen voor iets wat eigenlijk intrinsiek motiverend is, je de instrinsieke motivatie vermindert of zelfs “vermoordt”. Daar waar er geen intrinsieke motivatie is, is er natuurlijk geen probleem en kan je volop R- of R+-en.
In eenvoudige mensentaal: stel, ik heb een kind van 3 jaar dat graag plastieken potjes afwast. Dat is een intrinsieke motivator: het kind haalt inwendig, zelf plezier uit potjes afwassen. Stel nu dat ik een extrinsieke motivator ga toevoegen: snoepjes, want daar zijn kleine kindjes dol op. Wel, het kind gaat denken: wow, ik kan voor ditzelfde gedrag een snoepje krijgen, dus waarom zou ik het nog voor mezelf doen? Gevolg: de intrinsieke motivatie vermindert of verdwijnt. Het kind zal minder of niet meer willen afwassen zonder er een snoepje voor te krijgen.

We blijven dus zitten met 2 paardvriendelijke methodes, die vaak ook wat samen toegepast worden en elkaar goed kunnen aanvullen, maar die toch net die diepgang missen omdat er té weinig rekening wordt gehouden met de instrinsieke motivator.

En hoewel men bij R+ graag wil geloven dat op termijn de externe motivator verdwijnt en intrinsiek wordt, is dit eigenlijk niet zo wanneer dit gebeurt voor hetzelfde gedrag, zo tonen wetenschappelijke studies aan.

Dus, wat is nu die intrinsieke motivatie van het paard? Wat doet het paard graag uit zichzelf? Wel, dat is niet zo evident te achterhalen en verschilt van paard tot paard, van moment tot moment, van oefening tot oefening. Je moet dus je paard goed kennen.

Ik geef jullie alvast een hint: kijk naar je paarden op de wei. Kijk naar hen als ze onderling spelen. Zie hoe ze op hun duizendste gemakje de vaak moeilijkste oefeningen uitvoeren zonder dat ze zich er zelfs van bewust zijn dat het fysiek zwaar is én zonder dat ze zich ervan bewust zijn dat ze het doen!

Krijg je dat in je training, gecombineerd met een uitnodigende R- én veel R+ op een andere manier dan mechanische clickertraining (klik-voer), wel dan krijg je veel meer inzet van je paard en veel meer connectie in je relatie dan je ooit had kunnen denken!